بوی دائمی دهان علامتی است که نشان می دهد یک قسمت از بدن دچار اشکال شده است. اما از آن جا که هر کدام از بوها متفاوت هستند، مشکلات نیز متفاوت اند.
به نقل از تبیان، گاهی با وجود همه مراقبت های لازم مانند استفاده از نخ دندان، مسواک زدن و استفاده از دهانشویه، جویدن آدامس بعد از مصرف مواد غذایی خاص ، قطع داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی و آنتی هیستامین، رفع خشکی دهان و …. هنوز هم دهان بوی بدی دارد. بنابراین دلیل هرچه هست، به بهداشت دهان و دندان مربوط نمی شود و مشکل از جای دیگری است.
تنفس بدبوی مزمن یا بوی دهان سیگنالی است که نشان می دهد یک قسمت از بدن دچار اشکال شده است.
اما از آنجا که هر کدام از بوها متفاوت هستند، مشکلات نیز متفاوت اند.
اگر نفس تان بوی نفتالین می دهد…
شما احتمالا دچار آلرژی، ترشحات بینی و عفونت سینوسی شده اید. وقتی شما دچار مشکلات سینوسی می شوید، باکتری های دهان می توانند پروتئین های موجود در موکوس دهان را به ترکیبی به نام اسکاتول تبدیل کنند که بویی مشابه نفتالین دارد.
مصرف داروهای ضدآلرژی و شستشوی سینوس ها با سرم مخصوص و در صورت وجود عفونت باکتریایی مصرف آنتی بیوتیک (با تجویز پزشک) به رفع بوی بد دهان ختم می شود.
اگر نفس تان بوی میوه می دهد…
شما ممکن است به دیابت مبتلا باشید. قند موجود در خون به طور معمول برای تولید انرژی به سلول ها فرستاده می شود. اگر این اتفاق در بدن نیفتد، قندخون افزایش می یابد و سلول برای تولید انرژی از چربی کمک می گیرد که محصول نهایی این فرایند کتون ها هستند و بوی میوه را ایجاد می کنند.
اگر نفس تان بوی شیر ترشیده می دهد…
شما احتما دچار مشکل عدم تحمل لاکتوز هستید. این بدان معناست که بدن تان نمی تواند به درستی پروتئین های موجود در مواد لبنی مصرفی را بشکند. به علاوه اگر شما عدم تحمل لاکتوز داشته باشید، علائمی مانند اسهال، دل درد و ایجاد گاز در شکم بعد از مصرف شیر را نشان می دهید.
اگر نفس تان بوی پوشک کثیف بچه می دهد…
احتمالا شما سنگ لوزه دارید. باکتری ها و باقی مواد موجود در دهان در لوزه ها ته نشین شده و در شکاف های آن ایجاد سنگ می کنند. افراد در بعضی موارد آنها را به صورت جسم خارجی در حلق خود احساس می کنند. خارج کردن آنها ممکن است سخت باشد، اما در اکثر موارد تهدیدی به حساب نمی آیند. می توان با یک فورسپس و یا سوآب این سنگ ها را خارج کرد.
اگر نفس تان بوی پوسیدگی چیزی می دهد…
شما ممکن است به یک بیماری ریوی مبتلا باشید. یکی از نشانه های مشکل ریوی اعم از عفونت (مانند ذات الریه) و سرطان ریه همین بوی پوسیدگی دهان است. آزمایش هایی نیز برای بررسی تنفس افراد طراحی شده اند. اگر شما به وجود هر گونه مشکل ریوی مشکوک هستید، به پزشک مراجعه کنید. او می تواند با بررسی آزمایش خون، رادیوگرافی قفسه ی سینه و سایر آزمایشات به مشکل شما پی ببرد.
کودکان سالم( حتی بزرگتر‌ها!) گاهی اوقات دهان‌شان بوی بد می‌دهد. از عوامل این بدبویی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
خشکی دهان: اگر فرزندتان از طریق دهان نفس می‌کشد (برای مثال گرفتگی بینی دارد) بنابراین باکتری‌های موجود در دهانش به احتمال زیاد بدون دردسر رشد می‌کنند.
جسم خارجی: یک نخود، لوبیا، یک اسباب بازی کوچک، یا شی دیگری که فرزند خود را در بینی خود قرار داده ممکن است باعث بوی بد دهان او شده باشد. این اتفاق به ویژه در کودکان و نوپا‌ها که معمولا سراغ چیز‌هایی می‌روند متعلق به آنها نیست مشترک است!
بهداشت نامناسب: باکتری‌های طبیعی در دهان زندگی می‌کنند و روی باقی‌مانده‌ی ذرات غذا بین دندان‌ها، در خط لثه، بر روی سطح زبان و یا بر روی سطح لوزه در پشت گلوی فرزندتان تأثیر می‌گذارند. همین باعث بوید بد دهان می‌شود مخصوصا اگر غذا به مدت طولانی در دهان باقی بماند.
خوردن غذاهای تند: اگر فرزندتان از خوردن سبزیجاتی مانند پیاز و سیر لذت می‌برد، باید بدانید که آنها موقتا تا زمانی که در سیستم گوارش او وجود دارند، روی تنفش تأثیر می‌گذارند.
بیماری یا شرایط خاص: گاهی اوقات عفونت‌های سینوزیت،ورم لوزه‌ها و یا حتی آلرژی‌های فصلی می‌توانند باعث بوی بد دهان شوند. بعضی از کودکان مبتلا به ریفلاکس معده به مری نفس بدبویی دارند.
کرم‌خوردگی‌ها،جرم دندان یا آبسه‌های دندانی: این‌ها می‌توانند در هز سنی روی دندان بچه‌ها تأثیر بگذارند و باعث بوی بد دهان شوند. معمولا در بروز بیماری‌ها یا التهاب لثه بزرگسالان مقصر هستند اما بچه‌ها در این مورد تقصیری ندارند.
فرزندم باید از دهانشویه استفاده کند؟
نه. چون دهانشویه تنها مشکل را می‌پوشاند (گذشته از این‌ها اگر هنوز فرزندتان به سن پیش‌دبستانی نرسیده است،احتمالا دچار مشکل با صدا نفس کشیدن و آب‌دهان پرتاب کردن هستند). فقط مطمئن شوید که دندان‌هایش را چندین‌بار در روز مسواک کرده‌اند.
شکسته شدن و آسیب لایه سلول‌های اپیتلیال لوله گوارش، یک عارضه شایع، اما دردناک درمان بسیاری از بیماران سرطانی است. این وضعیت ممکن است در هر بخشی از لوله گوارش ایجاد شود؛ حفره دهان، یکی از شایع‌ترین این مناطق است. موکوزیت علاوه بر اینکه می‌تواند برای بیماران ناتوان‌کننده باشد، ممکن است منجر به تاخیر اثر دارو یا نیاز به کاهش دوز دارو در درمان‌های ضدسرطان شود. به‌طور کلی، هر چه شیمی‌درمانی شدید‌تر و تهاجمی‌تر باشد، خطر موکوزیت نیز بیشتر است. استراتژی‌های پیشگیرانه در قبال موکوزیت، شامل بهداشت خوب دهان و شستشوی مرتب آن است. در عین حال، استراتژی‌های درمانی، بر کنترل درد تکیه دارند. براساس دستورالعمل‌های بالینی، استفاده از دهانشویه‌ها، بی‌حس‌کننده‌های موضعی و نیز داروهای ضددرد سیستمیک توصیه شده‌اند. موکوزیت، عارضه شایعی است که طی استفاده از داروهای شیمی‌درمانی یا رادیشن برای درمان بدخیمی، موجب تخریب سلول‌های اپیتلیال سریعا تقسیم‌شونده لوله گوارش می‌شود. موکوزیت ممکن است دردناک و ناتوان‌کننده باشد. موارد شدید آن، بیمار را از خوردن غذا و مصرف خوراکی دارو‌ها نیز باز می‌دارد. مبتلایان به موکوزیت معمولا درد دهانی، ادم و مشکل در خوردن، نوشیدن، تکلم و باز کردن دهان را تجربه می‌کنند. همچنین، موکوزیت می‌تواند موجب بروز عوارضی نظیر عفونت‌های سیستمیک شود و در نتیجه، هزینه‌های تحمیلی به بیمار و بخش درمان را افزایش دهد. بدون در نظر گرفتن شدت موکوزیت، تخمین زده شده که در حدود ۴۰ درصد از بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند آن را تجربه می‌کنند. در مطالعات، شیوع موکوزیت شدید بین ۱۰ تا ۵۰ درصد گزارش شده است.
در صورت وقوع موکوزیت، هدف اولیه تمیز نگه داشتن ناحیه و به حداقل رساندن احتمال عفونت است. بنابراین، استفاده از دهانشویه‌ها و داروهای ضدویروس و ضدقارچ توصیه شده است. به علاوه، اقداماتی نظیر تغییر تمام اشکال خوراکی دارو‌ها به اشکال وریدی، در کم کردن احساس ناراحتی بیمار کمک‌کننده‌اند. درمان موکوزیت باید بر کنترل کارآمد درد و علامت درمانی متمرکز باشد. با در نظر گرفتن این اهداف، قدم اول در درمان درد موکوزیت است دهانشویه‌ها یا بیکربنات سدیم دهانی برای شستشو. در کل، باید از فرمولاسیون‌های حاوی الکل پرهیز شود. اگر استفاده از دهانشویه‌های معمولی بی‌فایده بود و درد بیمار شدید‌تر شد، NCCN به استفاده از بی‌حس‌کننده‌های موضعی نظیر لیدوکائین ویسکوز توصیه کرده است. این محصولات اغلب برای درمان درد موکوزیت تجویز می‌شوند؛ اما بسیاری از متخصصان، معتقدند که نمی‌توان آنها را بلعید. زیرا محصول ممکن است به‌طور سیستمیک جذب شود یا ممکن است رفلکس گگ را کاهش دهد و بیمار را در معرض خطر پنومونی ناشی از آسپیراسیون قرار دهد. در مورد محصول لیدوکائید خوراکی ویسکوز ۲ درصد، تولیدکنندگان به دوزاژ ۱۵ میلی‌لیتری توصیه کرده‌اند که فواصل مصرف آن کمتر از ۳ ساعت نباشد و با حداکثر دوز ۵/۴ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن (۳۰۰ میلی‌گرم بر دوز)، و نه بیشتر از ۸ دوز در هر دوره ۲۴ ساعته مصرف شود. در برگه اطلاعات دارویی ذکر شده که لیدوکائین ویسکوز را می‌توان بلعید. علاوه بر فرآورده‌های لیدوکائین موضعی، دهانشویه‌های ترکیبی نیز پیشنهاد شده‌اند. این دهانشویه‌ها، فرمولاسیون‌های مختلفی دارند؛ اما مواد موثره مشترک آنها شامل لیدوکائین ویسکوز، دیفن هیدرامین، سدیم بیکربنات، نیستاتین و‌گاه استروئیدهاست. هنوز ثابت نشده که کدام یک از این ترکیبات بر سایرین ارجح است. در دستورالعمل MASCC/ISOO، تجویز دهانشویه مورفین به‌عنوان درمان موضعی پیشنهاد شده است. مطالعات متعددی اثربخشی دهانشویه مورفین را در کنترل درد موکوزیت ارزیابی کرده‌اند.
سرچییتی و همکارانش، طی ۲ مطالعه به بررسی دهانشویه مورفین در کنترل درد موکوزیت در بیمارانی که شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی دریافت کرده‌اند پرداختند. هر دو مطالعه نتایج مثبت داشتند. در مطالعه دوم، ۲۶ بیمار مبتلا به بدخیمی سر و گردن، به‌طور کاملا تصادفی دهانشویه حاوی دیفن هیدرامین، لیدوکائین و منیزیم آلومینیم هیدروکساید یا دهانشویه ۲ درصد مورفین را دریافت کردند. در گروه مصرف‌کننده دهانشویه مورفین، مدت زمان درد شدید ۵/۳ روز کمتر از گروه دریافت‌کننده دیگر نوع دهانشویه بود و شدت درد نیز به مراتب کمتر بود. همچنین، بیماران شرکت‌کننده در این مطالعه، داروهای ضددرد (قدم اول استامینوفن، قدم دوم ترامادول، قدم سوم اپیوئید) دریافت کردند. هیچ‌کدام از بیماران مصرف‌کننده دهانشویه‌های حاوی مورفین، نیازی به مصرف خوراکی یا تزریقی اپیوئید‌ها برای کنترل درد دهانی نداشتند. مطالعات کوچک دیگری نیز به تایید این نتایج پرداختند. سرویزاده و همکارانش، ۳۰ بیمار مبتلا به بدخیمی سر و گردن را بررسی کردند. این بیماران به‌طور کاملا تصادفی دهانشویه‌های ترکیبی یا دهانشویه‌های حاوی مورفین مصرف کردند.
تمام ۲۸ بیمار به اتمام رساننده مطالعه، کاهش در شدت موکوزیت را گزارش کردند. در این مطالعه، میزان رضایت درمانی عنوان شده در گروه تحت درمان با دهانشویه‌های حاوی مورفین به مراتب بیشتر بود. نوع دیگر دهانشویه پیشنهاد شده از سوی دستورالعمل MASCC/ISOO برای درمان درد موکوزیت، دوکسپین بود. در مطالعات کوچک‌تر این ضدافسردگی سه حلقه‌ای در موارد تجویز موضعی، اثرات بی‌حس‌کنندگی و ضددردی را از خود نشان داده است. مطالعه بزرگ‌تری توسط لینسترا و همکارانش روی ۱۱۵ بیمار مبتلا به بدخیمی ناحیه سر و گردن تحت رادیوتراپی انجام شد. این بیماران به‌طور کاملا تصادفی دهانشویه داکسپین یا دارونما دریافت کردند. هدف اولیه مطالعه، کاهش کلی درد در ناحیه دهان و گلو بود. در گروه دریافت‌کننده داکسپین در مقایسه با گروه مصرف‌کننده دارونما، میزان کاهش درد بیشتری ثبت شد. در صورت شکست درمان‌های موضعی، ضددردهای سیستمیک اضافه می‌شود. در دستورالعمل‌های MASCC/ISOO، تجویز فنتانیل و مورفین برای کنترل درد موکوزیت توصیه شده است. طبق دستورالعمل NCCN، با هدف دستیابی به بیشترین میزان کنترل درد، دارودرمانی مرتب لازم است. درمان‌های سیستمیک براساس عواملی نظیر عملکرد طبیعی ارگان‌ها، قدرت بلع و تحمل‌پذیری بیمار انتخاب می‌شوند.
آلترناتیو دیگر برای درمان درد موکوزیت در بیماران با بدخیمی سر و گردن که تحت رادیوتراپی و شیمی‌درمانی توام قرار می‌گیرند، گاباپنتین است. این داروی ضدتشنج برای مدت‌های طولانی در درمان نورالژی پس از هرپس و درد نوروپاتیک مورد استفاده قرار داشته است. هر چند که یافته‌های موجود برای نتیجه‌گیری نهایی کافی نیستند، گاباپنتین را می‌توان به‌عنوان یک گزینه درمانی در این بیماران در نظر گرفت.